„…improwizowane jest zawsze najbardziej przygotowane,
bo to się improwizuje, co się nosi najgłębiej w sobie,
co ma najgłębsze pokrycie doświadczalne.”
Jan Paweł II.
Dedykuję z wdzięcznością moim profesorom:
- Bernardowi Ochenkowskiemu
- Januszowi Bączkowi
- Ryszardowi Bałauszko
- Marcinowi Zalewskiemu
|
|
|
Podręcznik stanowi drugą część mojej pracy dyplomowej na Warszawskiej Akademii Muzycznej (Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie).
Tu możesz pobrać za darmo część pierwszą: O improwizacji na gitarze klascznej »
Podręcznik możesz kupić na stronie: wydawnictwa ABsonic »
Dlaczego napisałem podręcznik do improwizacji harmonicznej na gitarze?
Zawsze ujmowało mnie, jak robią to wytrawni pianiści. Harmonia zdaje się im płynąć spod palców, tworząc barwne tło dla realizowanych równocześnie melodii. Innym razem sama z siebie wychodzi na plan pierwszy, tworząc zmyślne i logicznie połączone struktury.
Jak oni to robią? Jak to zrobić na gitarze? Odpowiedzmy sobie szczerze: tak samo się nie da…
Gitara nigdy nie dorówna możliwościom harmonicznym fortepianu. Ograniczenia instrumentu (skala, liczba strun, rozstaw dźwięków), jak i warunki fizyczne człowieka (liczba palców i rozciągliwość jednej – lewej lub prawej, jak kto woli – dłoni) znacząco zawężają możliwości harmoniczne nawet najbieglejszych gitarzystów. W konfrontacji z fortepianem, gitara – jako instrument harmoniczny wypada zdecydowanie gorzej.
Konfrontacja z królem instrumentów harmonicznych stawia gitarę w podobnym świetle, jak konfrontacja szybkich samochodów sportowych z gigantami Formuły 1 – choć konfrontacje przegrywa, pozostaje ciagle obiektem uznania. Chciałbym pomóc Ci to odkryć i jak najpełniej wykorzystać.
Moim celem jest dostarczenie Ci takich narzędzi, których zastosowanie sprawi, ze będziesz sprawnie operował różnymi środkami harmonicznymi, a przy tym będziesz dokładnie rozumiał co robisz.
Nie chce Ci pokazywać kolejnych ciekawych akordów, chcę pokazać Ci, jak je budować, byś mógł to w przyszłości zrobić sam: w dowolnej tonacji, dowolnym miejscu na gryfie i z wykorzystaniem dowolnej kombinacji strun.
Dlaczego warto korzystać z tego podręcznika?
Dla wielu z nas, gitarzystów magiczne hasło C−dur kojarzy się odruchowo z pierwszą pozycją na gryfie i owym charakterystycznym układem palców, poznanym w trakcie nauki akompaniamentu do po raz pierwszy w życiu zagranej piosenki. Że są to w istocie trzy dźwięki, które z dokładnością do oktawy zagrać można na gitarze conajmniej na czterdzieści sposobów – to już wie nie tak wielu.
A jeszcze mniej będzie takich, którzy rozumieją, w jakich tonacjach ów akord w sposób uzasadniony można wykorzystać. A zdaje się, że są to przecież podstawy.
Harmonia jest dziedzina przebogata. To, co proponuję Ci w tej części podręcznika, to solidna partia materiału, który z jednej strony wprowadzi Cię w zagadnienia zapewne dla Ciebie nowe, z drugiej zaś, usystematyzuje Twoje myślenie i pozwoli umieścić w szerszym kontekście to, co już dobrze było Ci znane.
To dopiero początek, ale będzie on konkretny, gruntowny i z rozmachem.
– Sylwester Laskowski
Podręcznik stanowi drugą część mojej pracy dyplomowej na Warszawskiej Akademii Muzycznej (Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie).
Tu możesz pobrać za darmo część pierwszą: O improwizacji na gitarze klascznej »
Podręcznik możesz kupić na stronie: wydawnictwa ABsonic »
Harmonia w muzyce
Harmonia obok melodii i rytmu stanowi główny element dzieła muzycznego. Najkrócej i w nieco uproszczony sposób mówiąc, harmonia w muzyce jest zbiorem reguł dotyczących konstrukcji współbrzmień wertykalnych (pionowych) i następstw tych współbrzmień po sobie w utworze.
Z pojęciem harmonii łączy się ściśle termin harmonika, oznaczający zespół cech harmonicznych charakterystycznych dla danej epoki, okresu, szkoły, kompozytora, a nawet pojedynczego dzieła muzycznego.
W dziejach muzyki wykształciły się trzy główne rodzaje harmoniki:
- Harmonika modalna – charakterystyczna dla okresu średniowiecza i renesansu (IX-XVI wiek), opierająca się na systemie skal modalnych – kościelnych.
- Harmonika funkcyjna – inaczej tonalna, występująca w utworach baroku, klasycyzmu, romantyzmu i neoromantyzmu (XVII do początku XX wieku), oparta na skalach systemu dur-moll, z tercjową budową akordów oraz ich zależnościa od toniki.
- Harmonika sonorystyczna – powstała w XX wieku, skupiająca swą uwagę na czysto brzmieniowych właściwościach struktur wertykalnych, tzn. współbrzmień i akordów.
W podręczniku Improwizacja harmoniczna zajmiemy się harmoniką (harmonią) funkcyjną.
Spis treści IMPROWIZACJI HARMONICZNEJ
Część główna
- Wprowadzenie
- Elementy harmonii funkcyjnej
- Rozpoznawanie składników akordu
- Trójdźwięki, czterodźwięki i pięciodźwięki
- Oznaczanie akordów
- Postać, pozycja i przewrót akordu
- Improwizacja harmoniczna – trzygłos
- Metoda trzech pozycji
- Improwizacja harmoniczna – czterogłos
- Trójdźwięki w układzie czterogłosowym
- Akordy septymowe w układzie czterogłosowym
- Dominanta nonowa w układzie czterogłosowym
- Improwizacja harmoniczna – pięciogłos
- Trójdźwięki w układzie pięciogłosowym
- Akordy septymowe w układzie pięciogłosowym
- Akordy nonowe w układzie pieciogłosowym
- Improwizacja harmoniczna – sześciogłos
- Trójdźwięki w układzie sześciogłosowym
- Akordy septymowe w układzie sześciogłosowym
- Akordy nonowe w układzie sześciogłosowym
- Jak to praktycznie wykorzystać?
Dodatki:
- Pochody trójdźwięków w trzygłosie
- Ćwiczenia w trzech pozycjach
- Ćwiczenia wzdłuż gryfu
- Kadencje
Podręcznik stanowi drugą część mojej pracy dyplomowej na Warszawskiej Akademii Muzycznej (Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie).
Tu możesz pobrać za darmo część pierwszą: O improwizacji na gitarze klascznej »
Podręcznik możesz kupić na stronie: wydawnictwa ABsonic »
Jak praktycznie wykorzystać podręcznik „Sztuka improwizacji na gitarze cz. 2 – Improwizacja harmoniczna”
Rzetelne wykonanie zaprezentowanych w podręczniku ćwiczeń pozwoli Ci nabrać wprawy w poruszaniu się po podstawowych akordach każdej tonacji. W trakcie ćwiczenia zachowuj wiadomość granych dźwięków oraz funkcji, jakie określone akordy spełniają w poszczególnych tonacjach.
Rozpocznij ćwiczenie od akordów granych w trzygłosie.
Staraj się w mniejszym stopniu zapamiętywać charakterystyczne ułożenia palców (to z czasem przyjdzie samo), bardziej zaś skup uwagę na nazywaniu granych dwięków.
Ćwicz wolno i z uwagą, w miarę możliwości – z metronomem. Ćwiczenia harmoniczne wykonuj równolegle z ćwiczeniami melodycznymi i rytmicznymi. Możesz też wykonywać ćwiczenia rytmiczne na bazie ćwiczeń harmonicznych, tzn. graj pochody akordów w różnych rytmach.
Nie zachęcam Cię jednak do tego, jeli jeszcze nie nabrałeś biegłoci w nazywaniu granych dźwięków. Lepiej, byś rzetelnie pracował nad doskonaleniem jednego elementu gry, niż pobieżnie zajmował się równocześnie kilkoma.
Nazywaj dźwięki w uporządkowany sposób, np. rozpoczynając zawsze od prymy akordu, a kończąc na najwyższym składniku akordu (niezależnie od tego, w którym głosie jest on grany).
Równolegle z zaprezentowanymi tu ćwiczeniami, możesz ogrywać inne struktury harmoniczne. Zachęcam Cię, by spisywał sobie akordy do różnych melodii, piosenek czy standardów, a następnie grał je w różnych pozycjach, z wykorzystaniem różnych grup strun.
W miarę możliwości, ucz się tych struktur na pamięć. Ucz się jednak też sprawnego czytania zapisanych struktur.
Zachęcam Cię też, byś próbował grać różne melodie od razu je harmonizując. Tu kieruj się wyłącznie dwoma zasadami: powinno to dobrze brzmieć i być wygodne do grania.
Na początek, próbuj grać melodie z zapisanymi już akordami. Jeli ich nie ma, to napisz je sam. Z czasem, jestem tego pewien,
będziesz potrafił zagrać od razu daną melodię równocześnie ją ciekawie harmonizując.
Harmonizuj też zapis partii basowych. Jest to szczególnie przydatne wówczas, gdy będziesz akompaniował do wykonywanej przez kogoś melodii.
W podręczniku skupiłem uwagę na trójdźwiękach, akordach septymowych i nonowych. Jednakże nauka tylko tych trzech rodzajów akordów w rzeczywistości, niejako przy okazji uczy jednocześnie akordów innych.
Dla przykładu tonika szóstego stopnia z septymą małą składa się dokładnie z tych samych dwięków, co tonika pierwszego stopnia z sekstą wielką, subdominanta z septymą wielką składa się z tych samych dźwięków, co tonika szóstego stopnia z sekstą małą, a septymowa dominanta siódmego stopnia z tych samych dźwięków co subdominanta drugiego stopnia z sekstą wielką. Tonika nonowa składa się z tych samych dźwięków, co dominanta trzeciego stopnia z septymą małą i undecymą, a nonowa tonika szóstego stopnia składa się z tych samych dźwięków co tonika pierwszego stopnia z septymą wielką i sekstą, którą potraktować można jako tercdecymę.
Widać zatem, iż ogrywając dane akordy w różnych układach w rzeczywistości ogrywa się również akordy inne, których bezpośrednio w podręczniku nie uwzględniałem.
Zachęcam Cię również, by sam wymyślał akordy, których przyjêta tu klasyfikacja nie obejmuje.
Powodzenia! 🙂
– Sylwester Laskowski
|
|
|
|
Podręcznik stanowi drugą część mojej pracy dyplomowej na Warszawskiej Akademii Muzycznej (Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie).
Tu możesz pobrać za darmo część pierwszą: O improwizacji na gitarze klascznej »
Podręcznik możesz kupić na stronie: wydawnictwa ABsonic »
Opinie o szkole gitarowej „Sztuka improwizacji na gitarze cz. 2 – Improwizacja harmoniczna”
„Już na pierwszy rzut oka widać, że szkoła improwizacji autorstwa Sylwestra Laskowskiego, to obszerny i przemyślany materiał. Na pierwszy rzut oka widać też, że różni się ona od innych kursów gitarowej improwizacji, uczących zwykle dość intuicyjnie i bazujących z reguły na grupie przykładów nagranych na CD.
Podręcznik Sylwestra Laskowskiego kładzie nacisk na świadomość granych dźwięków. Zapewne wpływ na to miało klasyczne wykształcenie muzyczne autora. „Sztuka improwizacji” składa się z 3 części: „Improwizacja melodyczna”, „Improwizacja harmoniczna” i „Improwizacja rytmiczna”. Każdy z tomów prezentuje nam całe palety różnych muzycznych środków wyrazu.
W przypadku „Improwizacji melodycznej” są to między innymi: skale, ornamentacje, diminucje, pasaże, interwały, dwudźwięki.
Klucz do sukcesu leży jednak w tym, że każde, nawet najbardziej banalne ćwiczenie autor proponuje wykonać w każdej z 11 tonacji i w każdej z pięciu pozycji na gryfie (wyjaśnienie w książce). Otrzymujemy więc materiał na miesiące, a może lata ćwiczeń. Poza tym wiele z zagranych fraz zostawi jakieś wspomnienie w naszej pamięci i palcach, budując tym samym materiał do naszych przyszłych improwizacji.
Najlepsza zabawa zaczyna się jednak, gdy położymy obok siebie 2 otwarte książki (improwizację melodyczną lub harmoniczą na jednym pulpicie, a rytmiczną na drugim) i zagramy przypadkowo wybraną melodię lub kadencję w przypadkowo dobranej strukturze rytmicznej. Zaręczam, że otrzymamy wiele ciekawych melodii, na które sami nigdy byśmy nie wpadli.
Gdyby jednak jakiś gitarzysta zechciał zagrać każdą z przytoczonych skal w każdej tonacji, wykorzystując każdą z przytoczonych ornamentacji i w każdym z przytoczonych rytmów, to okaże się, że…. braknie mu na to życia.
Nie od dziś wiadomo, że muzyka to nieskończona ilość melodii i rytmów. Dzięki trzytomowej „Sztuce improwizacji na gitarze” Sylwestra Laskowskiego możemy jednak zbliżyć się do tej nieskończoności chociaż o kilka kroków.”
– Grzegorz Templin
|
|
|
|
Podręcznik stanowi drugą część mojej pracy dyplomowej na Warszawskiej Akademii Muzycznej (Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina w Warszawie).
Tu możesz pobrać za darmo część pierwszą: O improwizacji na gitarze klascznej »
Podręcznik możesz kupić na stronie: wydawnictwa ABsonic »
„Trzyczęściowa praca Sylwestra Laskowskiego wydaje się być przeznaczona głównie dla gitarzystów klasycznych. Jednakże gitarzyści grający w różnych stylach (finger-picking, country, blues, folk, rock), a także elektryczni, kostkujący, znajdą w tej wyczerpującej pracy mnóstwo niezwykle interesujących, a przede wszystkim praktycznych informacji, bez których tak upragniona sztuka improwizacji staje się dla nich ciągle odległa.
Mówiąc najkrócej, gitara jest instrumentem niesłychanie nośnym i wiodącym we wszystkich stylach, dominujących we współczesnej muzyce, a brak umiejętności i sztuki improwizacji czyni z gitarzysty postać nieprzydatną w jakimkolwiek projekcie muzycznym.
Celem autora jest nabycie przez czytelnika wszechstronnego warsztatu improwizacyjnego i poprzez podział pracy na trzy części cel ten zdaje się osiągać. Bo przecież improwizacja to linearny bieg dźwięków (część pierwsza), po określonych strukturach harmonicznych (część druga), w obrębie precyzyjnie ułożonych struktur rytmicznych (część trzecia).
I na tym polega właśnie wszechstronność pracy autora. W pierwszej części szczególnie interesujący jest dział dotyczący diminucji. Umiejętność wypełniania przestrzeni między dwoma dźwiękami oddalonymi o interwał określoną liczbą dźwięków z danej skali i tonacji w dowolnym miejscu na gryfie gitary jest kluczowym problemem improwizacji i chyba jej najtrudniejszym elementem.
Oglądając wielkich gitarzystów improwizujących (Tommy Emmanuel, Chet Atkins) widzimy, że rzadko spoglądają na gryf. To tysiące godzin ćwiczeń we wszystkich pozycjach umiejscawia gryf w pamięci.
Rozdział, dotyczący improwizacji dwugłosowych, to sól w improwizacji gitarowej. Umiejętność ogrywania skal w interwałach (tercje, seksty) to podstawa improwizacji gitarowej w muzyce flamenco, southern rock, blues, country, jazz. Z kolei dział, tyczący ogrywania skal z gamowym pochodem w basie, jest bezcenny dla gitarzystów fingerstyle, jazz czy country.
No i wreszcie dział pasaży. Tu, bez względu na rodzaj muzyki jaki grywa uważny czytelnik konkluzja jest prosta. Nie ma improwizacji bez umiejętności ogrania pasażem określonego akordu. Błyskotliwe arrpeggio akordowe jest bez względu na styl granej muzyki wykładnią umiejętności gitarzysty (Yngwie Malmsteen, Steve Ray Vaughan, Tommy Emmanuel, John Williams, George Benson) i warto zwrócić uwagę, że bez względu na to, jak różną muzykę grają ci wspaniali instrumentaliści, tak wiele łączy ich w opanowaniu pasaży akordowych.
Dział drugi, poświęcony improwizacji harmonicznej, przynosi ogrom informacji dotyczących istoty akordu. Już na wstępie autor podkreśla, jak istotną sprawę w brzmieniu akordu odgrywa najniższy składnik (bas) warunkujący przewrót akordu. To, co autor nazywa postacią zasadniczą, czyli pryma w podstawie, to w literaturze anglosaskiej to – roots position. Następnie tercja w podstawie – first inversion, kwinta w podstawie – second inversion, septyma w podstawie – third inversion.
Tego typu klasyfikacja akordów jest powszechnie stosowana w szkolnictwie amerykańskim i praktycznie używana przez muzyków wszystkich stylów. Jest to ważna informacja, pomagająca znaleźć już na wstępie światło w gęstwinie tysięcy akordów. Kolejne wątki przynoszą rozważania harmoniczne w trójgłosie, czterogłosie, trójdźwięki w czterogłosie, pięciogłos, szcześciogłos podany w metodach pięciu pozycji wszystko w dziesiątkach przykładów, bezcenny materiał ćwiczeniowy na lata, dla każdego, nawet bardzo zaawansowanego gitarzysty.
Na końcu w dodatku A pochody trójdźwięków w trójgłosie: ćwiczenia w trzech pozycjach i wzdłuż gryfu wydają się być obowiązkowe dla każdego gitarzysty. Dział trzeci, poświęcony improwizacji rytmicznej, już na wstępie uzmysławia, że studiując elementy melodyczne i harmoniczne należy natychmiast utrwalać je strukturą rytmiczną. I nawet w momencie gdy nie jesteś w stanie zagrać razem wszystkiego prawidłowo od razu, skoncentruj się najpierw na samym rytmie bez instrumentu!
W dalszej części szczególnie ciekawa jest dla gitarzysty idea adaptacji jednogłosowych i dwugłosowych ćwiczeń rytmicznych, do nauki improwizacji harmonicznej i melodycznej. I ten dział okraszony jest dziesiątkami ciekawych przykładów.
Reasumując, podręcznik Sylwestra Laskowskiego jako pierwszy na naszym rynku łączy równoważnie melodykę, harmonię i rytm w krajobrazie sztuki gitarowej, uzmysławiając adeptowi bezwzględne istnienie tych trzech elementów. Nie wnikając jakie podwórko muzyczne odwiedzasz będzie nieocenionym nabytkiem w Twojej bibliotece.”
– Aleksander Mrożek
|
|
|
|